Jean Francois Rauzier - Bibliothèque

zondag 25 april 2010

Kwatta

Na Onverwacht en Onverdacht (zie mijn blog van gisteren) kwam ik de naam Kwatta tegen in Suriname. Kwatta kende ik alleen van de chocolaatjes en van de slagzin: “Aller ogen zijn gericht op Kwatta”. Nu blijkt de oorsprong van de chocoladefabriek van Breda in Suriname te liggen.
De Nederlander Joseph Gustaaf van Emden, roepnaam Joost en geboren in Paramaribo, is halverwege de 19e eeuw planter op de cacaoplantage Kwatta van zijn vader Elias.

Joost heeft nog vijftien(!) broers en zussen én nog twee halfbroers, maar dat verhaal moet een andere keer verteld worden.

Volgens Wikipedia en enkele andere sites verwijst Kwatta naar het begrip kwart omdat één vierde van het chocoladerecept uit cacao bestaat.
Een andere, meer waarschijnlijke verklaring lijkt mij dat de plantage genoemd is naar de diersoort kwatta, een zwarte slingeraap die in Suriname voorkomt. Deze aap wordt behalve kwatta(aap) ook wel bosduivel of spider monkey genoemd en zijn officiële naam is Ateles Paniscus (Linnaeus, 1758).

In 1877 vertrekt van Emden naar Nederland en richt samen met P.A. de Bont de Stoomchocoladefabriek Kwatta te Breda op. De Bont had al een banketbakkerij die zich bezighield met de fabricage van suikerwerk en het machinaal produceren van Engelse pepermunt (de Faam-pepermunt wordt nog steeds gemaakt in Breda).
De echte doorbraak kwam in 1907, toen zij de eerste verpakte chocoladereep op de markt brachten.

Het leger was in eerste instantie de enige grote afnemer. De chocoladereep kreeg een nieuwe naam, Manoeuvre Chocolaad en op de verpakking verschenen afbeeldingen van een soldaat en een matroos.
Het soldaatje werd het middelpunt van een grote reclamecampagne. Je kon voor tinnen speelgoedsoldaatjes sparen door de soldaatjes uit de verpakking te knippen. Hiermee zorgde Kwatta voor de allereerste spaaractie in Nederland.
Het begrip innovatie werd waarschijnlijk toen nog niet gehanteerd, maar de Kwattafabriek had vernieuwing blijkbaar hoog in het vaandel staan. Kwatta werd een begrip dat algemeen werd gebruikt voor chocoladereep.

In Brabant zeggen sommige ouderen nog wel: "Motte gij un stukske kwatta?"


Na de tweede wereldoorlog begon de opmars van de candybars (Mars, Nuts, Snickers e.d.). Dit betekende uiteindelijk dat de Kwattafabriek in de zeventiger jaren van de vorige eeuw failliet ging. Het einde werd gemarkeerd door het opblazen van de fabrieksschoorsteen op 6 februari 1979. Op de plaats van de fabriek staan nu woningen.


Het merk Kwatta is blijven voortbestaan in België, waar de Nederlandse eigenaren in de betere tijden ook een fabriek hadden. Na in diverse handen te zijn geweest is het nu een onderdeel van Heinz en worden er nog drie producten op de markt gebracht onder de naam Kwatta: chocopasta, hagelslag en cacaopoeder.





De cacaoplantage Kwatta in Suriname is al lang verdwenen. Op die plaats staat nu een villapark. Klik hier als je belangstelling hebt voor een leuk tweede huis in Kwatta.



Einde van een lange chocoladegeschiedenis, Kwatta weg uit Nederland maar één van de belangrijkste verkeersaders in Paramaribo heet nog steeds de Kwattaweg.


14 opmerkingen:

Wilma zei

In één klap terug naar mijn kinderjaren toen ik een Kwattasoldaatje had. Niet van tin, maar zo één met armen en benen die je alle kanten op kon buigen. Helaas spoorloos verdwenen...
Mooi stuk weer, Bas. Dit soort interessante dingen leer ik nu ook heel veel dankzij het comité Stadsdichter Harderwijk. Moet ik misschien ook maar eens over gaan schrijven.

Kaatje zei

Bedankt Bas, voor al je leuke "snelle" reacties op al m'n Blogs. Maar tegen jou kan niemand op, prachtige kunst, interessante verhalen en wetenswaardigheden, ik ben trouwe bezoeker (soms een beetje jaloers)

mari zei

Leuk stukje, zeker ook door de nostalgische foto.
Maar goed..... nog even dit over Suriname
450.000 mensen in Suriname zijn verdeeld over de verschilende bevolkingsgroepen.
boeroes (blanken, de al generatie's daar wonen, stadscreolen, chinezen, hindoesanen,javanen, Boslandcreolen, en Indianen (oorspronkelijk)
De volgorde, tot zeker in de jaren tachig, geeft het aanzien aan.
blanken, die daar op bezoek zijn worden bakra genoemd

saskia zei

Leuk Bas! Krijg ik nog meer zin om naar Suriname te gaan het land van mijn (vorig jaar helaas overleden) oma... Ligt al jaren in de planning, maar nog maar even wachten tot de kids groot zijn...

Bas van Houwelingen zei

@Saskia, Mari, Kaatje en Wilma, bedankt mensen voor de aardige reacties. En Wilma, je hebt gelijk het was denk ik inderdaad geen tinnen soldaatje. Ook Wikipedia is, net als de paus, niet onfeilbaar.

Anoniem zei

I always inspired by you, your thoughts and way of thinking, again, thanks for this nice post.

- Murk

Bas van Houwelingen zei

@anoniem, thank you, it's a pleasure to fill this blog.

Anoniem zei

dank voor de info, op een tentoonstelling over drukkunst ijn Hilversum hing een Kwatta poster. Ik googlde op de herkomst. Dan voor de info in een leuke stijl!

Bas van Houwelingen zei

@Anoniem, graag gedaan. Het was een plezier om deze blog te schrijven.

Unknown zei

In de spelling quatta en coatta monkey kom je nog historische vermeldingen tegen naar de aap. Om een plantage naar de lokale slingeraap te noemen is plausibel, het zegt iets over heimwee of traditie om de naam mee te nemen naar hier.

Unknown zei

In de spelling quatta en coatta monkey kom je nog historische vermeldingen tegen naar de aap. Om een plantage naar de lokale slingeraap te noemen is plausibel, het zegt iets over heimwee of traditie om de naam mee te nemen naar hier.

Anoniem zei

Ik heb hier een oud papieren ganzenbord liggen. Vlgs mijn ouders toen gespaard met de kwatta zegels. Kan er iemand dit beamen?

Edda Baert zei

Waar aan de huidige kwattaweg lag ongeveer Plantage Kwatta

Anoniem zei

Net na de Tweede Rijweg ter hoogte van de huidige Edouardstraat